زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

حکومت سبأ




اعراب جنوب عربستان، اولین شهرنشینان ملت عرب بودند، بالطبع آنان، نخستین دولت‌های عربی را تشکیل دادند، دولت‌هایی که در این منطقه شکل گرفت نه دولت سیاسی، بلکه بیشتر دولتی تجاری به حساب می‌آیند. متاسفانه از چند و چون این دولت‌ها چندان اطلاعی در دست نیست. اطلاعات به دست آمده از این دولت‌ها مرهون تلاش باستان‌شناسان در مطالعه کتیبه‌ها و آثار و ابنیه‌های تاریخی به جا مانده از آن دوران است. در اینجا به مهمترین این دولت‌ها پرداخته و اجمالاً مطالبی را یادآور می‌شویم.


۱ - دولت سبا


این دولت نیز از نخستین دولت‌هایی بود که در جنوب عربستان شکل گرفت. این دولت مدت مدیدی از تاریخ خود را با دولت معین معاصر بوده و به مانند دولت معین، در آغاز اساسی دینی داشت؛ اما رفته رفته به صورت دولتی غیر دینی درآمد.
[۱] حتی، فلیپ، تاریخ عرب، ج۱، ص۶۷، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تبریز، کتابفروشی محمدباقر کتابچی حقیقت.

دوران حکومت سبا حداکثر از سال ۷۵۰ تا ۱۱۵ قبل از میلاد تداوم داشته است.
[۲] حتی، فلیپ، تاریخ عرب، ج۱، ص۶۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تبریز، کتابفروشی محمدباقر کتابچی حقیقت.
آنها توانسته‌اند با غلبه بر دولت معین قلمرو خود را در سراسر جنوب عربستان گسترش دهند. آنها «صرواح» را پایتخت خود قرار دادند.
[۳] حتی، فلیپ، تاریخ عرب، ج۱، ص۶۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تبریز، کتابفروشی محمدباقر کتابچی حقیقت.
دولت سبا را نیز به مانند دولت معین، باید در درجه اول دولتی تجاری برشمرد. آنها پا در جای پای دولت معین گذاشته؛ امپراطوری عظیم تجاری به راه‌ انداختند. آنها راه‌ها و اقوام و بنادر را خوب می‌شناختند و بادهای موسمی بی‌بند و بار دریا را به تجربه رام کردند.
[۴] حتی، فلیپ، تاریخ عرب، ج۱، ص۶۴، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تبریز، کتابفروشی محمدباقر کتابچی حقیقت.


۲ - دوران دولت‌های سبئی


دوران پرفراز و نشیب دولت‌های سبئی را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد.

۲.۱ - دوره اول


دوره اول این حکومت از ۷۵۰ قبل از میلاد تا سال ۴۵۰ قبل از میلاد ادامه داشت.
[۵] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۷۰، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    
در این دوره رؤسای دولت «مکرُب» لقب داشتند. مکربون در حقیقت کاهنانی بودند که وظیفه شاهی را تقبل کرده بودند.
[۶] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۶۹، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    
۱۷ مکرب در این دوره حکمرانی کردند که قدیمی‌ترین‌شان که خبرش به دست ما رسیده است، "سمه علی" است.
[۷] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۷۰، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    


۲.۲ - دوره دوم


دوره دوم حکمرانی حکام سبئی از ۶۵۰ قبل از میلاد تا ۱۱۵ قبل از میلاد ادامه یافت.
[۸] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۳۱۵، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    
در این زمان امرای دولت بر خود لقب «ملک» نهاده و تنها به منصب حکومت اکتفا کردند و منصب دینی را به کاهنان سپردند.
[۹] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۳۱۵، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    
"کرب ایل وتر" اولین نفری بود که خود را به این عنوان ملقب کرد.
[۱۰] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۳۱۵، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    
در این دوره حکومت از صرواح به "مارب" منتقل شد و حکومت سبئیان به اوج قدرت خود رسید.
[۱۱] علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۳۱۶، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    
«سد مارب» از بناهای عظیم این دوره است.

۲.۳ - دوره سوم


در دوره سوم که دوره ضعف این سلسله است، پادشاهان لقب ملک سبا، «وذی ریدان» را برگزیدند. تا اینکه عمر این دولت توسط «شمر یرعش» از امرای حمیری خاتمه یافت.
[۱۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۳، ص۱۷۶، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹

علاوه بر دو دولت معین و سبئی، دولت مهم دیگر نیز در جنوب عربستان شکل گرفت به نام «قتبان» و «حضرموت». این دو دولت گاه تحت سطله سلاطین معین و گاه تحت سطله حکام سبئی بودند.

۳ - پانویس

 
۱. ↑ حتی، فلیپ، تاریخ عرب، ج۱، ص۶۷، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تبریز، کتابفروشی محمدباقر کتابچی حقیقت.
۲. ↑ حتی، فلیپ، تاریخ عرب، ج۱، ص۶۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تبریز، کتابفروشی محمدباقر کتابچی حقیقت.
۳. ↑ حتی، فلیپ، تاریخ عرب، ج۱، ص۶۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تبریز، کتابفروشی محمدباقر کتابچی حقیقت.
۴. ↑ حتی، فلیپ، تاریخ عرب، ج۱، ص۶۴، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تبریز، کتابفروشی محمدباقر کتابچی حقیقت.
۵. ↑ علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۷۰، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    
۶. ↑ علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۶۹، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    
۷. ↑ علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۷۰، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    
۸. ↑ علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۳۱۵، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    
۹. ↑ علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۳۱۵، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    
۱۰. ↑ علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۳۱۵، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    
۱۱. ↑ علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۳۱۶، بیروت، دارالعلم للملایین و مکتبة النهضة بغداد، چاپ اول.    
۱۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۳، ص۱۷۶، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹


۴ - منبع

سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «دولت های عرب جاهلی(معین، سبا، قتبان، حضرموت)»، تاریخ بازیابی ۹۵/۶/۲۴.    


رده‌های این صفحه : تاریخ عرب | تاریخ عربستان | حکومت های بدوی | حکومت های پیش از اسلام | حکومت های عصر جاهلی | عصر جاهلیت | عصر جاهلیت | مقالات پژوهه




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.